ZR: Otvaranje arheološke izložbe u Narodnom muzeju

Autor izložbe je dr Petar Popović iz Arheološkog instituta u Beogradu, saradnici na izložbi su muzejski savetnici Nenad Radojčić, Vera Krstić i Aca Đorđević, dok je nadležni arheolog iz zrenjaninskog Muzeja Aleksandar Šalamon.

Posetioci će do kraja marta imati priliku da se upoznaju i saznaju nešto više arheološkom lokalitetu Kale-Krševica, jedinom lokalitetu u Srbiji sa jedinstvenom grčkom arhitekturom.

Zbog svoje kompleksnosti i jedinstvenosti, lokalitet Kale-Krševica zaslužuje važno mesto u arheologiji Balkana i opravdano izaziva pažnju naučne javnosti. Izložba „Centralni Balkan između grčkog i keltskog sveta" prikazuje rezultate arheoloških istraživanja u selu Krševici, donekle ilustruje izgled ovog naselja i daje uvid u materijalnu kulturu koja se oslanja na relativno čvrste veze sa Egejom, navodi se u pozivu.

Lokalitet Kale-Krševica leži na obroncima planine Rujan, odakle dominira Vranjskom kotlinom i dolinom Južne Morave. Izuzetno strateško mesto sa kojeg se mogao kontrolisati širok okolni prostor, često je bilo nastanjivano i utvrđivano. Takva se mesta, poznata još kao gradine, zahvaljujući turskom nasleđu, nazivaju „kale", odnosno utvrđenje.

Prva arheološka iskopavanja na ovom lokalitetu obavljena su 1966. godine, međutim, ona su bila manjeg obima, ali dovoljno da svojim rezultatima nagoveste potencijal i značaj koji ovaj lokalitet poseduje. Od 2001. godine arheološki radovi se nastavljaju, prvo kao sondažna istraživanja, dok se naredne godine pristupa sistematskim arheološkim istraživanjima u organizaciji Arheološkog instituta u Beogradu, u saradnji sa Narodnim muzejom u Beogradu, Filozofskim fakultetom u Beogradu i Narodnim muzejom u Vranju.

Tokom više od jedne decenije arheoloških istraživanja, otkriven je deo naselja koje je nastalo početkom IV veka p.n.e. i koje je trajalo sve do prvih decenija III veka p.n.e. Arheološka istraživanja su potvrdila urbani karakter naselja građen prema grčkim uzorima, pa se tako naselje sastoji od dve odvojene, arhitektonski različite, funkcionalne građevinske celine – akropole i prostranog podgrađa.

U starijem horizontu na akropoli pronađeni su ostaci objekata kultne namene, dok je najmlađi horizont, smešten u početak III veka p.n.e., predstavljen sa ostacima građevina od javnog značaja za celo naselje, kao što su kula, skladište ili svetilište.

U podgrađu su pronađeni uglavnom ostaci stambenih objekata i radionica. U okviru jednog objekta pronađena su dva kamena postolja namenjena za bazene sa vodom ( Lautorion, Perirrhanterion ), koji se obično koriste u ritualne svrhe, pa nije isključeno da se i ovde radi o manjem svetilištu. Posebno su interesantna idejna rešenja koja su korišćena za akumulaciju, kontrolisanje i skladištenje izvorske vode, kao što su vodosabirni bazen i rezervoar.

Arheološkim istraživanjem na lokalitetu otkriven je veliki broj nalaza, od kojih je najbrojniji grnčarski materijal. Iako je broj importovanih, grčkih posuda, procentualno manji u odnosu na ukupan broj nalaza keramike, one imaju izuzetan hronološki značaj i pružaju dragocene podatke o vezama Egeje sa naseljem u centru Balkana. Grnčarija lokalne proizvodnje takođe je ukrašavana slikanjem i bogato je dekorisana, oslanjajući se na grčke uzore, ali u isto vreme čuvajući svoju autohtonost bez direktnih analogija. Pored toga posetioci će biti u prilici da vide i određen broj metalnih nalaza pronađenih na lokalitetu, kao što su numizmatički materijal i fibule.