Beogradske priče: Zelene pijace belog grada

POČETKOM 19. veka seljaci iz okoline Beograda donosili su svoje proizvode na prilaze varoši i tamo ih prodavali. Međutim, Turci su uvideli da bi ovakav način trgovine i za njih mogao da bude unosan, pa bi primoravali ratare da im daju robu ispod cene, a zatim bi je preprodavali unutar grada odredivši joj znatno višu vrednost.

Tako je polako narastao bunt koji nije išao naruku oslabljenim Turcima i njihovoj vlasti. Bes seljaka rešio je da ublaži beogradski vezir tako što je na jednom sastanku viđenijih Turaka i Srba odlučio da "učini jedno pazarište ili toržište" i tako je nikla prva gradska pijaca.

Podaci iz JP "Beogradske pijace" govore o tome da je ova tržnica ponela ime Pijaca Svetog Andreje, ali je ostala mnogo poznatija kao Veliki pijac na današnjem Studentskom trgu.

Otvoren je 1824. godine.

Glavno pazarište

PRIČA zabeležena u JP "Beogradske pijace" dalje pripoveda kako je ovo mesto uskoro postalo glavno pazarište u gradu jer je tu svako mogao izneti svoje proizvode.

Prvi beogradski urbanista Emilijan Josimović predlagao je još 1867. godine izmeštanje pijace, međutim deo slobodnog prostora je pretvoren u park, dok je centralni deo ostao da radi kao pijačni prostor sve do 1926. godine.

Društvo za ulepšavanje Vračara osniva pijacu Cvetni trg, potom niču i Riblja, Stočna i Žitna u Zemunu, a potom i pijaca na Senjaku.

Prva privatna pijaca bila je u vlasništvu društva "Miloševac" i nalazila se na Paliluli.

- Gradska uprava zatvara Veliku pijacu 1926. godine, i umesto nje gradi tri nove - objašnjava Marija Bošnjaković iz JP "Beogradske pijace". - Tada su otvorene tržnice Zeleni venac, Kalenić guvno i Jovanova pijaca. Stalni porast broja stanovnika u Beogradu povećeva potrebu za još ovakvih mesta, pa se otvaraju Smederevski đeram, Dušanovačka, Voždovačka i pijaca na Karaburmi.

Bajlonijeva pijaca

"Najgospodskija" od svih pijaca u gradu postala je Kalenić pijaca, koja je ponela ime po Vlajku Kaleniću. Nekada je nosila i ime Kalenića guvno. Dobila je svoju upravu 1933. godine i slovi kao veliki turistički potencijal zbog dobre i raznovrsne ponude.

Čeh Ignjat Bajloni osnivač je otvorene tržnice koja i danas nosi njegovo ime, mada su joj gradske vlasti zvanično nadenule ime Skadarlija, ali je niko danas ne zove tako. Bajloni je, istina, na dnu Cetinjske ulice, uz Skadarliju imao i veliku parnu pivaru, a njegovo delo bilo je i isušivanje velikih baruština koje su nekada pokrivale oblast na kojoj su danas raspoređene tezge.

Zemun i alasi

POSEBNA priča, dabome, odnosi se na Zemun i tamošnju tradiciju. Kako kažu u JP "Beogradske pijace", još krajem 17. veka seljaci su mušterijama donosili robu "na noge". Tadašnji običaji nalagali su da gospoda ne odlazi na pijacu, jer je to bio nedoličan posao za njihov visok status, već je tamo dolazila uglavnom sirotinja.

Namirnice su prevožene zapregama koje su vukli konji, lubenice i grožđe su transportovani lađama iz Starog Slankamena, a uloga Velikog ratnog ostrva nije bila zanemarljiva jer su tamo odgajane velike količine kupusa i drugog povrća.

Cvetni trg

Nemci su ovde dovozili svoje proizvode, poput putera, milerama i švapskog sira.

- Uz zelenu pijacu, Zemun je imao i riblju, koja i danas čuva staru tradiciju - dodaje Bošnjaković. - Alasi su na ovo mesto iznosili svoj ulov, tako da je uvek bilo lako imati svežu ribu na trpezi. Nedaleko od današnje Zemunske pijace do šezdesetih godina prošlog veka bila je i Žitna pijaca popločana turskom kaldrmom, gde su seljaci i trgovci zapregama dopremali žito.

Trošarina i Đeram

BEOGRADSKE vlasti su posle odlaska Turaka unele mnoge trgovačke novine u varoš, a jedna od njih bila je naplata poreza za unos robe u grad. Tako su nastale poznate "trošarine".

Zato su u gradskoj terminologiji neke vrste ovih, lokalnih "carinarnica" ostale u sećanju do danas.

Reč "trošarina" ostala je kao sinonim za deo gde će se Bulevar oslobođenja usmeriti ka Avali, a jedna je bila i u okolini današnje pijace koja nosi ime Đeram. Bilo ih je i u Zemunu i drugim mestima gde su važni putevi ulazili u grad.

Na tim mestima su seljaci koji donose svoje proizvode na pijace plaćali gradsku taksu kako bi mogli da se bave svojim poslom.

Kalenić pijaca

Istovremeno je i naziv Đeram postao odomaćen, a danas će mnogi pomisliti da je ime dobio po bunaru, jer je, pogotovo u Vojvodini, ovakav način izvlačenja vode bio uobičajen.

Ipak, stari Beograđani su pijaci nadenuli ime po rampi, koju su službenici na trošarini stalno podizali i spuštali, propuštajući seoske zaprege. Tamo, kažu poznavaoci, nije bilo bunara, ali jeste rampe koja ih je podsećala na đeram.

I tako do dana današnjeg.

"KRALjICA PIJACA"

ZELENI venac slovi za najstariju aktivnu pijacu na Balkanu. Istorija beleži da je na tom mestu još 1847. godine bio pazar, da bi 1885. godine po odluci Uprave varoši Beograda ta lokacija postala jedna od sedam fijakerskih stanica u gradu.

Godine 1918. tu je održana prva Skupština piljara Srbije, a 1926. godine nastaje za to vreme najmodernija pijaca. Zbog dobre organizacije, modernih tezgi i široke ponude robe narod ju je prozvao kraljicom pijaca.

Taj epitet nosi i danas, jer je posle rekonstrukcije završene početkom 2007. godine pijaca obogaćena novim sadržajima uz očuvanje njenog autentičnog lika. Zbog svog jedinstvenog arhitektonskog rešenja, zdanja koga krasi kupola na vrhu, pijaca Zeleni venac stavljena je pod zaštitu države kao kulturni spomenik.