SELFI 19. VEKA Portreti srpskog građanskog društva
Jedinstveni dokumenti o nastajanju srpskog građanskog društva u 19. veku dostupni su posetiocima izložbe "Slike građanskog društva - portreti Anastasa Jovanovića" u beogradskom Domu Vojske do 21. oktobra.
Komentara 0
Predstavljeno je 37 radova od preko sto koliko ih ima Narodni muzej u Beogradu, a otvarajući izložbu profesor Čedomir Vasić je, između ostalog, rekao da se Anastas Jovanović po značaju može meriti sa Vukom i Njegošem, a uz to i da je “izmislio selfi onog vremena”.
Na zidovima galerije posetioce "čekaju" Sava Tekelija, kneginja Ljubica Obrenović, Petar Petrović Njegoš, Dositej Obradović... portreti autora koji slovi za jedinstvenu pojavu u srpskoj kulturi 19. veka.
Prvi srpski fotograf Anastas Jovanović (1817-1899) nije samo pravio fotografije, što je bilo čudo onog vremena, već im je potom i kreativno pristupao, a radeći portrete, odnosno svojim delom, nesumnjivo načinio i portret (nastanka) ovdašnjeg građanskog društva.
Poznato je, piše u katalogu autorka izložbe Evgenija Blanuša, da su neki fotografski radovi Anastasa Jovanovića nastajali s namerom da služe kao osnova za druga umetnička dela, što potvrđuje i recimo njegovo pismo Vuku Stefanoviću Karadžiću: "Osobito bi mi bilo drago da u moj kraj dođete da me pohodite da još jednu fotografiju za litografisanje načinim."
U to vreme fotografija nije mogla da se umnožava, a da bi se udovoljilo zahtevima društva u tom smislu, Anastasovo bavljenje litografijom je bilo više nego dragoceno. Njegove litografije, napominje se, koje su imale moć medijskog uticaja i dale veliki doprinos srpskom društvu u fazi njegove socijalne i duhovne transformacije ka novom identitetu, danas imaju veliki istorijski i umetnički značaj.
A u njima, napominje Blanuša, došla je do izražaja i njegova stvaralačka individualnost, što se može sagledati između ostalog na njegovim portretima Dositeja Obradovića (1852), Njegoša (1852), Dimitrija Avramovića (1858) ili umetnikovog autoportreta (1841).
Važni momenti na Anastasovim delima su građanski kostim, položaj, stav, izraz lica portretisanih kao svojevrsna projekcija novog modela mišljenja kojim su prožeti, pa i znakova superiornosti.
Na nekim njegovim portretima primetni su i tragovi orijentalnog ukusa u kostimografiji i modelovanju fizionomije, fragmentima odeće, dekorativnim elementima.
Anastasovi litografski portreti na kojima se prikazani modeli predstavljaju u čisto građanskoj projekciji su portreti Georgija Servijskog (1846), Save Tekelije (1850), Đorđa Molerovića (oko 1850), Dimitrija Avramovića (1858), Marka Nikolića i Ljubomira Petronijevića (1850-1853).
Duh građanskog individualizma, sloboda pokreta, stava i izraza prisutni su kod Anastasovih ženskih modela: Perka Topuzović (1850), kneginja Ljubica (1851), Julija Obrenović (1854), Hristina Anastasijević (1852)...
Na otvaranju izložbe Bojana Borić Brešković, direktorka Narodnog muzeja, naglasila je značaj ove izložbe.
- Izložbom portreta Anastasa Jovanovića najveći i najstariji muzej Srbije i Medija centar "Odbrana" obeležavaju 200 godina od rođenja prvog srpskog fotografa i litografa, koji je ostavio jedinstveno i nezamenljivo svedočanstvo o životu, umetnosti i kulturi 19. veka u Srbiji - kazala je čelnica nacionalnog muzeja.
Stvaranje nacionalnog kostima
U početku traganja srpskog građanskog društva za sopstvenim identitetom i autentičnom kulturom tokom 19. veka veliki značaj je pridavan odevanju, što se odrazilo i na stvaranje nacionalnog kostima građanskog društva koji je - sem što je ukazivao na pripadnost različitim etičkim i socijalnim grupama - bio i jedan od mehanizama srpske države uz pomoć kojeg su izražavani nacionalni identitet i svest. To je, piše Blanuša, posebno uočljivo na portretima kneza Mihaila (1848) i Hajduk Veljka Petrovića (1852).