Srpski kraljevi na Apeninima su ostavili basnoslovne darove: Zrenjaninka, pisac i novinar televizije RAI, o situaciji u Italiji, ali i novoj knjizi koja otriva tragove naših predaka

RIM je ovih dana nestvarno lep, rascvetan i osunčan. Iznenađujuće je čist. Nema smoga, nema ni vozila. Nema smeha, ni galame na stotine hiljada turista. Ne čuju se sirene koje Italijani baš vole u vožnji da koriste. Sve je tiho. Zastrašujuće i zloslutno tiho.

Književnica i novinarka državne italijanske televizije RAI, rodom iz Zrenjanina, dr Mila Mihajlović ovako, u razgovoru za "Novosti" opisuje večni grad, u kome je zbog epidemije virusa korona život paralisan. Bolnice u Italiji su prepune, mrtvi se broje iz sata u sat, a epidemiolozi upozoravaju da je stvarni broj pozitivnih na virus kovid-19 i mnogo veći od zvaničnog.

Zabrana izlaska iz kuće osim zbog neophodnih aktivnosti je na snazi, ali jači okidač za ostanak u domu su tužne vesti koje se nižu jedna za drugom. Ni naša sagovornica ne izlazi napolje, sa kolegama je svakodnevno na konferencijskoj vezi. Na početku našeg razgovora otkrila nam je da je neposredno pre proglašenja epidemije predala rukopis nove knjige "Putevima srpskog kulturnog nasleđa kroz Italiju".

- Možda je već odštampana, ne znam - iskrena je književnica koja je u stvaralački opus utkala ogroman istraživački rad kojim je potvrdila neraskidive veze između srpskog i italijanskog naroda.

Teški dani za Italijane prilika su da podsetimo na ono što nas spaja, a Mila Mihajlović je jedan od najboljih sagovornika na ovu temu. Malo je poznato da je predstavljanjem njene knjige "Za srpsku vojsku - jedna zaboravljena priča" u izdanju italijanskog Generalštaba oružanih snaga, Italija zvanično otvorila obeležavanje stogodišnjice od početka Prvog svetskog rata. Polovinom januara ove godine "Pošta Srbije" objavila je specijalnu seriju poštanskih maraka i vrednosnica "Italijanski mornari za srpsku vojsku u Velikom ratu" sa fotografijama preuzetim iz njene istoimene knjige.

- Italija je oduvek bila jedna od najprivlačnijih meta srpskih iseljenika - kaže Mila Mihajlović. - Srpski kulturni spomenici nalaze se širom Apeninskog poluostrva i svedoče o neprekidnim vezama i prisustvu Srba na ovim prostorima. Tragovi srpske kulture u Italiji datiraju iz raznih vremenskih perioda. Prvih godina 11. veka se u italijanskim dokumentima navode zamak Beograd i srpska sela na prostoru današnje italijanske pokrajine Furlanija - Julijska Venecija. Poznata je i seoba Srba u severnu Italiju nekoliko vekova ranije, krajem 9. i početkom 10. veka na poziv biskupa iz Akvileje da se vrate, kada su ponovo naselili prazne prostore nakon pustoši koju je za sobom ostavila najezda Mađara.




Na osnovu arhivske građe iz istog perioda naša sagovornica u najnovijoj knjizi piše i da su Srbi u tim krajevima živeli i nekoliko vekova ranije.

- Srbi su se doseljavali i u druge krajeve današnje Italije - otkriva Mila Mihajlović. - Samo tokom 15. veka italijanska istoriografija je zabeležila čak sedam seoba Srba u južnu Italiju. Za ovaj period i za despota Stefana Brankovića Slepog se vezuje i najveća masovnost srpskog naroda na ovim prostorima. Beograd na Varmu je dvadeset godina bio zvanična rezidencija i dvor poslednjeg miropomazanog, dakle legitimnog srpskog despota, i jedan od centara evropske političke moći. U ovog gradu su živela tri srpska despota i četiri srpska svetitelja. Jedan od potomaka despotovih dvorana, Tiberije Dečanski ostao je zapamćen kao otac modernog italijanskog krivičnog prava, a i danas jedna od najznačajnijih građevina Udina nosi naziv Palata "Beograd" po svom nekadašnjem vlasniku Horaciju, grofu od Beograda na Varmu, potomku jednog od vlastelina despota Stefana Slepog.


Najstarije pisano svedočanstvo o doseljavanju Srba u srednju Italiju potiče iz 1290. godine i govori o zakonima koji su izričito određivali porez za srpske doseljenike.
- Mnogi od njih su postali bogati i ugledni, neki i plemići visokog ranga - kaže sagovornica. - Gradili su palate i crkve koje su najčešće posvećivali Svetom Nikoli i Svetoj Petki. Slavili su letnju, takozvanu "malu" Svetu Petku koju Katolička crkva ne priznaje. Kult svetiteljke je među doseljenim Srbima bio toliko jak i vitalan da se i danas prisustvo crkve Svete Petke, bilo gde u Italiji, sa crkvenom slavom na dan 26. jula, smatra kao siguran znak da su Srbi u tom kraju boravili, sagradili crkvu i podarili svoju duhovnost novoj domovini.


Mila u knjizi otkriva i koje su basnoslovne darove srpske kraljice i kraljevi poklonili srednjoj i južnoj Italiji:

- Srpska kraljica Jelena, supruga kralja Stefana Uroša Prvog, darovala je rimskoj Crkvi Svetog Petra skupocenu ikonu Svetog Petra i Pavla koja se čuva u Vatikanskom muzeju. Oltar u teškom srebru i zlatu sa Kosmeta, sa scenama iz života Svetog Nikole, poklonio je kralj Milutin, a ikonu Svetog Nikole kralj Stefan Dečanski podario je istoimenom hramu u Bariju godine 1327. u znak zahvalnosti prema svetitelju koji mu je, po predanju, vratio vid. Ikona i danas stoji iznad oltara i grobnice.

U riznici ove crkve se čuva i originalni pergament cara Dušana sa njegovim zlatnim pečatom. U Rimu se nalazi grob srpske princeze, a bosanske kraljice Katarine Kosače Kotromanić (1425-1478), kćeri Stefana Vukčića Kosače, hercega (vojvode), gospodara zemlje koja danas po njemu nosi ime Hercegovina.

- Katarina Kosača i danas, po svojoj poslednjoj želji, počiva u Crkvi Santa Marija u Ara Koeli, pored rimskog Kapitola, najznačajnijoj crkvi rimskog naroda. Ćirilični epitaf u kom za večnost ponosno ističe svoje srpsko poreklo, a koji je za života sama sebi ispisala, tokom vremena je nestao, ali postoji njegov prepis - navodi Mila Mihajlović.

Ona u knjizi "Putevima srpskog kulturnog nasleđa kroz Italiju" podseća i da se za grad Đoja del Kole u južnoj Italiji vezuje i najstariji zapis srpske epske pesme.

- Pesmu je fonetski zabeležio italijanski pesnik i putopisac Rođeri de Paćenca di Nardo, dugogodišnji dvorjanin u službi napuljske kraljice Izabele del Balco, supruge Fridriha I Aragonskog. Otkrio ju je 1977. akademik Miroslav Pantić. Pesma govori o istinitom događaju iz godina neposredno pre srpske seobe na jug Italije.

U "Putevima srpskog kulturnog nasleđa kroz Italiju" govori se i o pokrajini Molize, u srednjeistočnom delu Apeninskog poluostrva, u kojoj je u 14. veku bilo devet srpskih naselja. Sve do 19. veka tri naselja su uspela da zadrže svest o svom srpskom poreklu, sačuvaju jezik i običaje. Kao najautentičniji dokaz njihovog srpskog porekla navodi se da oni još uvek za Božić "nalažu zavetni badnjak". U Materu, gradu kamenu na samom jugu Italije koji je od 1993. godine upisan na listu svetske baštine Uneska, Srbi su došli za vreme aragonskih kraljeva i naselili i urbanizovali njegov stariji deo.

- Širom Italije Srbi su ostavili neizbrisive tragove svoje kulture. Usahlo u sećanju zemlje matice, to srpsko nacionalno kulturno blago prepušteno je laganoj, tihoj i neumitnoj asimilaciji i utapanju u tuđe kulturno nasleđe. Tako se ovi spomenici srpske kulture u Italiji, po zakonima kulture zaborava, više i ne pominju kao srpski, niti se vezuju za Srbiju i Srbe, bez obzira na, još uvek prisutne, nedvosmislene indikatore i karakteristike njihovog porekla. Stoga obnavljanje i afirmisanje ogromne srpske kulturne baštine u Italiji predstavlja zahtevan poduhvat i pravi naučni izazov - zaključuje Mila Mihajlović.



PRIJATELjI U PRVOM SVETSKOM RATU

MILA Mihajlović je pronašla i dokument iz 1917. koji menja istorijska saznanja o "velikim prijateljima Srbije u Prvom svetskom ratu" i golgoti srpske vojske u Albaniji. Slučajno otkriveni dokument pokazuje da srpsku vojsku nisu spasli Englezi i Francuzi, što je opevano u čuvenoj pesmi "Kreće se lađa Francuska", već Italijani i brodovi Mornarice Italije.

OPROŠTAJ OD NAJMILIJIH NA RASKRSNICAMA

ZASTRAŠUJUĆE BROJKE U ITALIJI

- Lekari u ambulantama obaveštavaju da svaki od njih ima bar stotinu pacijenata sa očitim simptomima virusa korona. Nije im urađen test, a u bolnicama više nema mesta - govori Mila Mihajlović. - Mnogima je potreban kiseonik koga, takođe, nema. Nema lekara i bolničara, pa se poslednjih, dana primaju i tek svršeni medicinari, pa čak i apsolventi. Nažalost, broj zaraženih među lekarima, medicinskim osobljem i farmaceutima stalno raste, jer nema dovoljno zaštitne opreme, a posebno maski čija je minimalna dnevna potreba u Italiji 90 miliona. U Rimu, koji nije žarište već samo zaštićena zona, više od 90 lekara je pozitivno na virus.

Groblja i krematorijumi u Lombardiji odavno nisu u stanju da prime preminule. Tela se odnose u gradove susednih pokrajina, a kovčezi nabavljaju i iz inostranstva. Slična je situacija i u susednim pokrajinama. Umrle u bolnicama porodica nije videla od momenta u kom su u nju ušli. Sa najmilijima porodice se opraštaju čekajući satima na raskrsnicama, da u sumrak prođe iz bolnice ka krematorijumima konvoj sa kovčezima, a sve to uz posebne dozvole za izlazak iz kuće...