Koreni srpske baštine na Kosovu, manastir Gračanica i hram Svetog Nikole

Manastir Gračanica iz 14. Veka u Gracanici i hram Svetog Nikole iz 19 veka u Prištini, dva značajna srpska pravoslavna svetilišta na Kosovu i Metohiji, i danas su centri duhovnosti i kulture.

Kustos manastira Gračanice Sergije Gligić navodi da crkva, koju je 1321. izgradio Kralj Milutin, impresionira srpsko-vizantijskim stilom arhitekture a da je zbog jednog od najlepših freskopisa na svetu uvršćena u UNESC-ovu listu svetske kulturne baštine.

"Postoje dva dela crkve, glavni deo crkve Kralja Milutina i nadograđena priprata koja datira pedesetak godina nakon 1321. godine i obnovljena je u 16. veka. Bila su dva glavna zoografa sa pomoćnicima iz Soluna, Mihailom i Jeftihijem Astrapom, a zanimljiv je taj nadimak Astrapa znači svetlost ili munja, koliko su brzo kao brzinom svetlosti oslikavali crkve. Gračanica se smatra vrhuncem, pikom, njihove umetnosti", kazao je Gligić.

Gligić dodaje da je freskopis rađen na mokrom malteru prirodnim pigmentima kojim dominira vizantijsko plava boja dobijena iz lazulita. Kilogram lazulita Milutin je plaćao kilogramom zlata. Manastir je, posle Prištine, najposećenija destinacija na KiM i godišnje ima oko 100.000 posetilaca.

"Gračanica je petokupolni sistem crkve sa duplim upisanim krstom što je jedinstveno u svetu. To se najbolje vidi iz makete ili ptičije perspektive", kazao je Gligić.

O istrajnosti, rušenju i obnovi hrama Svetog Nikole, nastalog 1830. godine,  govori sveštenik Stanisa Arsić, prištinski paroh, naglašavajući da je hram bio čuven po jednim do najlepših ikonostasa u Srpskoj pravosljenoj crkvi.

"U tom periodu kada je i rađen ikonostas je bio u 3D tehnologiji i formatu. Drvo je duborezom iznutra rezbareno. Znači, nešto perfekno, nešto što je postojalo samo tu, nešto slično tome, danas se nalazi u crkvi blizu Sofije u Bugarskoj, od istih majstora, ali ni nalik onome što je bilo ovde", kazao je Arsić.

Tu se nekada nalazilo rezidencionalno sedište mitropolita raško-prizrenskog i prva škola u Prištini , koji su nastali pre 1900. godine. One su  restaurirane a sada  u jednoj  od njih nalazi "Srpski kulturni centar".

"Period u kome je hram građen je specifičan za period Otomanske imperije kada su crkve u staroj Srbiji bile isključivo niske. Tako da i ovaj hram, Svetog Nikole, nije u tom smislu visok, kao što smo mi navikli, da to bude Manasir Gračanica, Pećka Patrijaršija, Dečani", kazao je Arsić.

Obe crkve predstavljaju neprocenjive simbole srpske kulturne i duhovne baštine i svedoče umetničkim i arhitektonskim dometima koje je dostilzala stara država. Prilog Kineske medijske grupe (CMG)

(Beta, 05.08.2024)