Jezero puno smeća u Srbiji, ministar Tuvalua u vodi: Najbolje fotografije iz 2021. godine i kakva je njihova veza sa slavnim slikarskim delima
Neredi u američkom Kapitolu, protesti zbog klimatskih promena i vakcinacija protiv Kovida-19 nalaze se među temama najupečatljivijih fotografija ove godine po izboru pesnikinje i istoričarke umetnosti Keli Grovijer koja ih poredi sa nekim legendarnim slikarskim delima.
Pesnikinja i istoričarka umetnosti Keli Grovijer izabrala je najneverovatnije fotografije iz ove godine - među kojima i sliku devojčice koja gleda iz svoje razrušene spavaće sobe u Gazi i jezera u Srbiji prekrivenog smećem - i upoređuje ih sa ikoničnim umetničkim delima.
Metalni dečak, Indonezija, 2021
Osmogodišnji dečak prosi na ulicama Depoka, u Indoneziji.
Koža mu je premazana toksičnom mešavinom metalne boje i ulja za kuvanje koja njegovo telo pretvara u neku vrstu ispolirane skulpture.
Aldi spada u grupu ljudi poznatu kao Manusia Silver („Srebrni ljudi"), koji pribegavaju ovom opasnom maskiranju da bi izmamili novac od ljudi.
Slika Aldija, koji svetluca usred metalne reke saobraćaja na zagušenoj gradskoj ulici, posebno je potresna.
Za mnoge dečake Aldijevog uzrasta, roboti su čudesni talismani - što je tema koja krasi fotografiju škotskog umetnika Eduarda Paolocija pojačanu tehnikom tuša i gvaša Čudesna igračka, iz 1971. godine, na kojoj je zamišljen dečak kako se magično spaja sa svojom igračkom robotom.
Na Poaolocijevoj fotografiji, njih dvojica se spajaju u jednu blistavu supstancu.
Slika Aldija, međutim, tragično izvrće naglavačke onaj detinji instinkt unošenja u igru.
Devojčica, Gaza, maj 2021
U najkrvavijoj eskalaciji sukoba izraelskih snaga i Palestinaca od 2014. godine, vazdušni napadi ovih prvih (iz odmazde za raketu koju je ispalio Hamas) razrušio je dom devojčice u Beit Hanounu, u Gazi, 24. maja.
Fotografija devojčice, dok stoji bosonoga među armaturom i ruševinama, zureći kroz razrušeni horizont - prosto vam slama srce.
Nesklad koji u jednoj takvoj sceni čini plišani zec, dok zuri naopačke u naopaki svet, podseća na sliku britanske slikarke Pole Rego iz 2003. godine, Rat, koja je i sama zasnovana na fotografiji devojčice iz medija, nastale tokom trauma u ratu u Iraku.
U sirovoj viziji Pole Rego, zec - obično simbol nevinosti i ponovnog rođenja u istoriji slikarstva - potresno je preobraćen u preteću masku bola.
Na slici iz Gaze, nije potrebna nikakva reinterpretacija užasa.
Govor na klimatskom samitu COP26, Tuvalu, novembar 2021
Govoreći na klimatskoj konferenciji Ujedinjenih nacija u Glazgovu, ministar spoljnih poslova pacifičke ostrvske zemlje Tuvalu Sajmon Kofe stajao je za govornicom u odelu u morskoj vodi do kolena da bi demonstrirao koliko rast nivoa vode i sve gore klimatske promene prete njegovoj zemlji lociranoj na niskoj nadmorskoj visini.
„Nećemo stajati dokono i ne preduzimati ništa", bio je odlučan Kofe, „dok voda raste oko nas."
Šokantni prizor i njegove zabrinute reči prizivaju čitav istorijat slika ljudi i zajednica ugroženih hirom talasa i vode, od zastrašujuće slike Jana Aselijna Pucanje brane svetog Antonija blizu Amsterdama (koja rekonstruiše katastrofalnu plimu što je pogodila holandsku obalu u sitne sate 5. marta 1651. godine) do nemačkog digitalnog umetnika Kote Ezave i njegove kompjuterski generisane slike iz 2011. godine Poplava, inspirisane slikama iz medija o nadolazećoj vodi koja guta naselja na dalekom jugu Amerike.
Astronauti, Izrael, 2021
Dvojica astronauta koračaju jedan kraj drugog u svemirskim odelima tokom obuke za let na Mars u Krateru Ramon u izraelskoj pustinji Negev.
Najveći „maktiš" na svetu (tip udubljenja od erozije koji ne nastaje udarom meteora ili erupcije vulkana), ovaj kanjon u obliku srca služio je kao nadrealno sklonište za šest astronauta iz Austrije, Nemačke, Izraela, Holandije, Portugala i Španije.
Osoblju je bilo dozvoljeno samo da istražuje opusteli teren u svemirskim odelima, kako bi se oponašali uslovi sa kojima će se suočiti na Marsu.
Fotografije simulacije tuđinskog sveta uzbudile su maštu javnosti i čini se da ne opisuju toliko neki fizički svet u našem sunčevom sistemu koliko usamljenički i blistavi pejzaž duše - metafizičko onostrano kakvo je zamislio francuski avangardni umetnik Iv Tengi.
Demonstranti, Škotska, novembar 2021
Za vreme održavanja klimatske konferencije UN-a COP26 u Glazgovu u novembru, aktivisti grupe Okeanska pobuna demonstrirali su ispred integrisane rafinerije INEOS i petrohemijskog pogona u Grejndžmautu, u Škotskoj.
Samozvane „Naftne glave", zato što su koristili plastične kante za benzin kao groteskne maske, aktivisti su dramatično prolivali naftu i razbacivali lažni novac kako bi se podsmevali ponašanju investitora i političara koji su, smatraju oni, suviše spori u ispunjavanju obećanja da će okončati krčenje šuma do 2030. godine.
- COP26: Klimatski sporazum iz Glazgova - i 'istorijski napredak' i 'razočaranje'
- „Kraj korišćenja uglja je na vidiku" - koje zemlje ne žele da potpišu sporazum
- Ljudi uništavaju šume i pretvaraju ih u emitere ugljenika
Sirovi prizori su brutalno efikasni i podsećaju na istaknuti lajtmotiv u radovima savremenih slikara koji skreću pažnju na štetan uticaj čoveka na životnu sredinu, što je tradicija koja korene vuče još od pokojnog japanskog slikara Norijukija Haragučija i njegovog Naftnog bazena (dugovečnog serijala koji je započeo još sedamdesetih), sve do skorije Naftne mrlje Aija Veiveija iz 2006. godine.
Skakačica, Kina, januar 2021
Žena koja skače sa ledenog postolja fotografisana je u januaru u Šenjangu, u severoistočnoj kineskoj pokrajini Liaoning.
Ledeno postolje izbija iz zamrznutog jezera,
Zamrznuta iznad staklene površine ove gorke vode, ona zauvek ostaje da visi u vazduhu - ni deo vremena ni izvan njega, ni bez težine ni teška.
Herojska horizontalnost njenog tela u ravni je sa čitavom dužinom snežne staze ili obale koja razdvaja fotografiju na jednake polovine zemlje i neba.
U očima mnogih, surovost okruženja i neudobnost koja će večito čekati plivačicu čini njen lebdeći skok jednako nezamislivim kao i skok na glavu na trtotoar s urbanog simsa - podvig za koji je francuski slikar Iv Klajn tvrdio da je ga izveo sa jednog pariskog prozora 1960. godine.
Rekonstruišući to zastrašujuće poniranje, Klajn je angažovao par fotografa da mu pomognu da postavi niz slika koje je nazvao „Skok u prazno", a koje su zabeležile telo izvijeno usred vazduha u pozi veoma sličnoj onoj kineske skakačice.
Jezero od smeća, Srbija 2021
Fotografija grotesknog jezera od smeća koji je zagušio reku Lim blizu Priboja u Srbiji toliko je sumorna da oduzima dah.
Za sve je kriv spoj labavih mera za odlaganje otpada, eskalacije ilegalnog bacanja otpada i poplava u regionu - koje su pomogle da svo đubre stigne u jednu tačku.
- Reke plastike, divlje deponije, smrdljivi vazduh: Tako je počela 2021.
- Zašto pored reka i jezera u Srbiji ima mnogo smeća i ko to čisti
- Zašto su vode Srbije zagađene i kako da ih zaštitimo
- Nevidljivi uticaj klimatskih promena u Srbiji - u fotografijama
Nespojivost gustog taloga smeća sa inače besprekornim pejzažem priziva onespokojavaću viziju savremenog kubanskog slikara Tomasa Sančeza, koji je rekonstruisao lokaciju Hristovog raspeća nadomak Jerusalima na slici iz 1994. godineAl sur del Calvario (Južno od Kalvarije).
Nepregledni pejzaž nerecikliranog đubreta, Sančezova slika sugeriše da je spasenje istovremeno sporo materijalno probijanje kroz svetski mulj baš kao i mučno duhovno putovanje.
Neredi u Kapitolu, SAD, januar 2021
Fotografije na kojima su se pristalice Donalda Trampa 6. januara nasilno sukobile sa kapitolskom policijom u rotondi američkog Kapitola šokirale su svet.
Trampove pristalice upale su u zgradu, protestujući su zbog potvrđivanja Džozefa Bajdena za izabranog predsednika.
Neće vas iznenaditi da je slika Amerikanaca koji se među sobom hvataju za gušu ugrađena u samo tkanje ovog prostora.
- U fotografijama: Upad Trampovih pristalica u Kongres
- Svi napadi u istoriji američkog Kongresa
- Kakvu Ameriku ostavlja Tramp posle smrtonosnih nereda
Izvan okvira fotografije, iza fotografa koji ju je uslikao, reljef od peščara italijanskog vajara iz 18. veka Enrika Kausikija opisuje kolonizatorskog osvajača Divljeg zapada Danijela Buna u borbi prsa u prsa sa američkim Indijancem.
Još jedno sklupčano telo leži im pod nogama.
Vrednost ovog dela - estetsko i moralno - ovih dana vrlo verovatno izaziva polarizujuće polemičko mišljenje baš kao i događaji od 6. januara.
Dečak sa kiseonikom, Kenija, 2021
U novembru su proglašeni dobitnici titule Ekološkog fotografa godine za 2021.
U kategoriji za Klimatsku akciju, pobedila je fotografija malog dečaka nadrealno prikačenog, preko maske za lice i respiratora, za biljku u saksiji koja stoji iza njega poput boce sa kiseonikom.
Moćna meditacija na temu trajektorije štete po životnu sredinu, Poslednji dah Kevina Očienga Onjanga fotografisan je u Najrobiju, u Keniji.
Slika ne samo da se zagleda u našu neizvesnu budućnost, već i unazad u našu istoriju slikarstva, apsorbujući i izvrćući uticajna dela iz prošlosti.
Krhkost i dragocenost udisaja prizivaju teme koje krase takva dela kao što su remek-delo Džozefa Rajta od Derbija iz 18. veka Eksperiment na ptici u vazdušnoj pumpi (inspirisana skorašnjim otkrićem kiseonika Džozefa Pristlija) i konceptualni rad italijanskog slikara Pjera Manconija iz 1960. godine,
Umetnikov dah, za koji je Manconi pokušao zauvek da sačuva svoj dah u crvenom balonu.
Sučeljenost između Manconijeve namere za delo („Kad naduvam balon", jednom je rekao, „udišem svoju dušu u predmet koji tako postaje večan") i krajnje sudbine njegovih balona - koji su se već odavno izduvali i raspali - govori, koliko god zadihano, o težini Onjangove uznemirujuće slike.
Slika, Francuska, oktobar 2021
Fotografija francuskih vatrogasaca dok dižu protivpožarni pokrivač preko jednog od mnogih blaga u katedrali Svetog Andrije tokom oktobarske vežbe u Bordou, u Francuskoj, sama je za sebe umetničko delo.
Slikarsko delo u središtu slike naslikao je flamanski majstor iz 17. veka Jakob Jordans i opisuje raspetog Hrista u agoniji dok ga podbadaju dugim motkama na koje su nataknuti sunđeri natopljeni sirćetom, na pozadini od sve veće pomrčine.
Lestve s obe strane platna uklapaju se u trope o usponu i padu opisne na slici i transformišu rad u nešto neobično kinetički - viziju koja nije sasvim realna niti zamišljena, ni duhovna niti svakodnevna.
Pomagala za penjanje povezuju nas sa prošlošću i navode našu maštu ka tradiciji sa brojnim prečkama od radova čiji se nivoi značenja mere uz nakrivljenu dužinu uspinjućih lestvi, od tzv. Lestvi božanskog uspona (ikona iz poznog 12. veka u manastiru Svete Katarine, Sinajska Gora), koje opisuju monahe dok se penju ka Isusu, do francusko-američkog savremene slikarke Luj Buržoa i njenog serijala crteža Lestve, preko kojih ona konstruiše karakteristično ambivalentan lični simbol - istovremeno nesiguran i uzvisujući.
Deca, Etiopija, jul 2021
U julu je grupa dece fotografisana kako stoji ispod drveta na lokaciji budućeg kampa za izbeglice iz Eritreje, blizu sela Dabat, severoistočno od grada Gondara, u Etiopiji.
Jedan jedini pramen magle koji obavija scenu slici daje mitski kvalitet.
Živi štit koji pruža lirska krošnja od lišća i zamišljena muzika njenog statičnog šuškanja priziva mnoštvo primera iz kulturološke istorije Drveta života - teme koja je inspirisala svakoga, od drevnih Urartuanaca, za koje je drvo predstavljalo važan verski amblem, do bečkog secesionističkog slikara Gustava Klimta, koji uvija grane svog poetskog Drveta života u simbolične spirale - kalemove duhovne mašine koja zuji u večnost.
Zdravstveni radnici, Indija, oktobar 2021
Da bi obeležile davanje milijardite doze vakcine protiv korona virusa u Indiji, četiri medicinske sestre iz bolnice Ramaiah u Bengaloru pozirale su u oktobru za fotografiju nameštene kao naširoko obožavana boginja Durga (simbol snage i zaštite), koja se obično predstavlja sa mnogo ruku, u kojima se nalaze oružja kojima vešto pobeđuje sve svoje neprijatelje.
Ovo nije prvi put da se Durga, vrhovno božanstvo hinduizma kojem se pripisuje pobeda nad zlim silama, priziva tokom pandemije.
Godinu dana ranije, u oktobru 2020. godine, slika dva metra visoke skulpture Durge, koju je indijski umetnik Sandžib Basak napravio od odbačenih bočica za injekcije i tabli lekova kojima je istekao rok trajanja, postala je viralna na društvenim mrežama.
Izronivši iz gomile bolničkog otpada - krš koji ostaje iza muke i bolesti - Basakova skulptura je zvučala kao neočekivano optimistična nota usred svog tog bola i nedaća.
Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk
(BBC News, 12.29.2021)
