Gruhonjić: Autonomija Vojvodine je prazna ljuštura, centralizam je uništio Pokrajinu

Iako Vojvodina zvanično postoji u Ustavu Srbije kao autonomna pokrajina, njena autonomija se svodi samo na reč, a u stvarnosti je ona samo "prazna ljuštura", a "centralistički Beograd nema nameru da pokrajini ikada vrati autonomiju", izjavio je danas profesor novinarstva sa Filozofskog fakulteta u Novom Sadu Dinko Gruhonjić.

"Od zakonodavne, izvršne i sudske vlasti, kao i od upravljanja vlastitim prihodima i imovinom, što je bilo definisano Ustavom Vojvodine iz 1974. godine, nije ostalo ništa. Stoga se može zaključiti da se autonomija Vojvodine svodi samo na reč, odnosno: ona je prazna ljuštura. A pokrajinske institucije, Skupština i Vlada Vojvodine, još postoje samo zbog mogućnosti zapošljavanja kadrova vladajućih partija", rekao je Gruhonjić na naučnoj konferenciji u Puli.

On je predstavio rad pod nazivom "Pedeset godina od Ustava Vojvodine: Od razvijene autonomije u Jugoslaviji do zaostale pokrajine u Srbiji", koji je pripremljen u saradnji sa profesoricom novinarstva sa Filozofskog fakulteta u Novom Sadu Smiljanom Milinkov.

Gruhonjić je podsetio da je jedina kategorija koju tretira Ustav Srbije, odnosno jedino autonomno ovlašćenje koje Skupštine Vojvodine ima donošenje obeležja Vojvodine - grba i zastave.

Podsetio je i da je Vojvodina po Ustavu Jugoslavije iz 1974. godine imala široku autonomiju u okviru jugoslovenske federacije.

"To je uključivalo zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast na području pokrajine, upravljanje sopstvenim prihodima i imovinom, što je sve bilo utvrđeno i Ustavom Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine od 28. februara 1974. godine, do sada jedinim u njenoj istoriji. Vojvođanska autonomija bila je garantovana saveznim ustavom i pravom veta koji je posedovala", naveo je Gruhonjić.

Dodao je da otpori vojvođanskoj autonomiji u Srbiji nisu prestali ni posle 1974. godine, već su se neprestano pojačavali da bi Miloševićev režim srušio vojvođansku autonomiju u oktobru 1988. godine, u takozvanoj "Jogurt revoluciji".

"Izmene Ustava Srbije usvojene su marta 1989. godine. Ti amandmani na Ustav Srbije bili su u nesaglasju sa Ustavom SFRJ. Kada su potvrđeni donošenjem novog Ustava Srbije 1990. godine, Srbija je postala prva secesionistička republika u Jugoslaviji. A jogurt revolucija imala je i izrazite crte savremenog populizma", kazao je Gruhonjić.

Po njegovim rečima, posle "obaranja vojvođanske autonomije, ubrzanu političku degradaciju Vojvodine 'u korak' je pratio proces naglog siromašenja njenih građana i ekonomska regresija cele 'tek osvojene' pokrajine".

"Vojvodina je potom izložena gotovo bukvalnom pljačkanju, da bi se najviše na njenim resursima finansirali Miloševićevi ratovi po Jugoslaviji. Vojvodina je ciljano eksploatisana da bi se ekonomskom inferiornošću učvrstila njena politička inferiornost. Vojvodina je podnela i veliku cenu ratova iz devedesetih godina 20. veka, kako u ekonomskom, tako i u demografskom smislu", rekao je Gruhonjić.

Podsetio je da je, pred razbijanje Jugoslavije 1986. godine, razmera razvijenosti Vojvodine i Slovenije bila 1:1,4, a 2000. godine razlika u razvijenosti Slovenije i Vojvodine bila je čak osam puta, na štetu pokrajine.

Naveo je da je Vojvodina danas "nedovoljno razvijeni region" unutar Srbije.

Po njegovim rečima, tokom "Jogurt revolucije" iz 1988. godine, u Vojvodini je smenjeno 40.000 političkih funkcionera, visokih državnih činovnika, sudija i šefova policije, direktora i upravnika prosvetnih ustanova i zdravstvenih centara, informativnih ili kuća kulture.

"Od svakih 100 direktora privrednih firmi, smatra se da je smenjeno 80. Samo u glavnom gradu Vojvodine, Novom Sadu, u svih pet banaka smenjeni su generalni direktori, a istu sudbinu doživeli su i vrhovi naftne privrede, železnice, PTT sistema... Zamenjeni su kompletni urednički kolegijumi u televiziji i u svim pokrajinskim novinama, čak i u onima na mađarskom, rumunskom, slovačkom i rusinskom jeziku", kazao je Gruhonjić.

Po njegovim rečima, Vojvodina se od gubitka autonomije suočava i sa velikom depopulacijom, odnosno smanjenjem broja stanovnika. pa danas ima manje stanovnika nego 1971. godine, a stanje je najdrastičnije u Banatu gde je danas manje stanovnika nego 1910. godine.

Dodao je da je Vojvodina od ulaska u Srbiju, odnosno Jugoslaviju, do danas, doživela i velike promene etničke strukture stanovništva.

"Od popisa stanovništva 1921. godine broj Srba u Vojvodini se udvostručio, pa ih danas ima oko 1,2 miliona. Broj Mađara kojih je rekordno bilo oko 430 hiljada 1948. godine, danas je opao na oko 180.000, a realno je taj broj i manji s obzirom da određeni broj Mađara i dalje ima prijavljeno prebivalište na području Vojvodine, ali u stvarnosti rade ili u Mađarskoj ili u zemljama Zapadne Evrope, jer poseduju dvojno srpsko-mađarsko državljanstvo", rekao je Gruhonjić.

Po njegovim rečima, od ratnih devedesetih godina 20. veka do danas, česti su i primeri "kulturnog inžinjeringa" u Vojvodini, "u pravcu demonstracije srpsko-pravoslavne dominacije" Vojvodinom.

"Tom inžinjeringu treba pridodati i zakon kojim su četnici Draže Mihailovića, koji su bili saradnici okupatora u Drugom svetskom ratu, ne samo rehabilitovani u Srbiji, već su i 2004. godine zakonski izjednačeni sa partizanima. Iako četnika uopšte nije bilo u Vojvodini tokom tog rata, danas se četnička ideologija servira pre svega mladim ljudima u Vojvodini kroz udžbenike i medijsko-političku propagandu", kazao je Gruhonjić.

Dodao je da ni nove vlasti koje su srušile režim Slobodana Miloševića, uprkos predizbornim obećanjima, nisu gotovo ništa uradile na vraćanju suštinske autonomije Vojvodine, što je potvrđeno i donošenjem Ustava Srbije iz 2006. godine.

"Taj Ustav je još jednom potvrdio da vlasti u Beogradu nemaju nameru da Vojvodini vrate autonomiju koju joj je ukinuo Miloševićev režim uličnim ustavnim pučem iz 1988. godine", ocenio je Gruhonjić.

Naučna konferencija "Socijalizam na klupi: krize i reforme" traje od 27. do 30. septembra u Puli.

Konferenciju organizuje Centar za kulturološka i povijesna istraživanja socijalizma koji je u sastavu Univerziteta "Jurja Dobrile" u Puli i bavi se multidisciplinarnim i interdisciplinarnim pristupom socijalizmu.

U središtu njihovih istraživanja je razdoblje socijalizma od 1945. do 1990. na hrvatskom i ostalom bivšem jugoslovenskom prostoru.

Konferencije "Socijalizam na klupi" organizuju se svake druge godine.

(Beta, 29.09.2023)